دكتر فاطمه راكعي
گفتوگو با خانم دكتر فاطمه راكعي
:: از زبان شاعر مادرانهها
مهدي عزيزي
فاطمه راكعي (1333- زنجان) شاعر، محقق، مترجم و دكتر زبانشناس و عضو هيئتعلمي دانشگاه الزهرا است. وي در عرصه فعاليتهاي فرهنگي، اجتماعي و سياسي در سالهاي اخير مسئوليتهاي متعددي را عهدهدار بوده است كه نمايندگي مردم تهران در مجلس ششم از آن جملهاند. ما به بهانهي برپايي دهمين كنگرهي سراسري شعرجوان درخانهي هنرمندان ايران- كه طي سه سال گذشته ميزبان اين جشنواره بوده است- با او كه مديرعامل انجمن شاعران ايران و رئيس هيئتمديره دفتر شعر جوان نيز هست گفتگويي انجام دادهايم كه در ادامه ميخوانيد:
فاطمه راكعي مديرعامل انجمن شاعران ايران در دهمين كنگرهي سراسري شعر جوان
* خانم راكعي! دهمين كنگره سراسري شعر جوان همين چند لحظه پيش به پايان رسيد. شاعران جوان نسبت به دورههای گذشته چه اندازه پيشرفت كردهاند؟
تا اين جا كه برايم بسيار جالب و اميدوار كننده بوده است. دركنگرهی گذشته، به خاطر بعضی مسائل اجتماعی كه پيش آمده بود، گونهاي سرخوردگی از بعضی مفاهيم و نيز سرخوردگی اجتماعی در شعر شاعران ديده ميشد اما در كنگرهی امسال اين سرخردگي را خيلی كمرنگ ديدم. شعرها - حتي شعر دانشآموزان- بسيار جدی و قوی بود و از زبان شاعر امروز. مضامين و پيامها عموماً پيامهای معنوی و اجتماعی بودند و اين را گاه در شعر بعضی شاعرانی كه شايد ظاهرشان آن قدر نشان ندهد نيز ميشد ديد؛ شعرهایي بسيار جدی، دينی و معنوی خوانده شد كه برای من خيلی جای خوشبختی دارد.
* پيشينهای كه ما درادبيات كهن و شعر فارسی داريم، خيلیها را به ادبيات و شعرعلاقهمند مي كند. كشش جوان ها مخصوصا به اين سمت خيلی زياد است. اين كنگره حسني كه دارد اين است كه آن ها اميدوار مي كند واز احساس سرخوردگي آنها مي كاهد. فكر میكنيد جز اين چه انگيزهای میتواند جوانان را به اين تشويق كند كه اعتماد به نفس خود را برای حضور در اين جا بالا ببرند؟
وجود جلسات و محافل جدی شعری در سطح كشور خيلی مهم است. متاسفانه با اين كه سالهاست با نام «انجمن شاعران ايران» و «دفتر شعر جوان» فعاليت گسترده داريم اما به خاطر كمبود بودجه، چون يك نهاد غيردولتی هستيم- با اين كه خواستهی ديرين شاعران و شعردوستان ما در سطح استانها و شهرستانهاست- نتوانستيم شاخهها و شعبههای خود را در شهرستانها داير كنيم. تنها كاری كه میشد كرد اين بود كه با شاعران جوان سراسر كشورارتباط مكاتبهاي برقرار كنيم كه اين كار انجام شد. معتقدم اگر اين گونه محافل در شهرستانها واستانها داير شود، انجمنهای شعر متفرقه يا محافلی كه شاعرند ولی شاعران جوان و پراستعداد ما را اقناع نميكنند، در فضای حال تنفس میكنند و رو به آينده خواهند داشت. اين تز ما در دفتر شعر جوان و انجمن شاعران ايران است. معتقديم كه تمام بزرگان شعر ما اعم از شاعران بزرگ كلاسيك يا شاعران برجستهی معاصرمان مثل اخوان، نيما، و فروغ، آتشی، حسين منزوی و ديگران در زندگی شعریشان از چنين تزی پيروی كردند. دقيقتر اين كه اينها مطالعات بسيار دقيق و با تاملي روی آثار بزرگ كلاسيك فارسی داشتند و سعی كردند خودشان باشند و دردهای انسان شاعری را كه مال روزگار خودش است، بيان كنند. آنها به آينده نگاه مي كردند؛ به اين معنا كه با تئوریها و نظريات جديد نقد و نقد نو و نظريههای علمی در رابطه با شعر و شعر جوان آشنا بودند وهدفشان اين بود كه در زمان حال نمانند و حركت كنند. اينها شاعران موفق ما بودند. چه آن ها كه فقط به گذشته پرداختهاند اما شاعر امروز نيستند ودر ايدون و ايدر و همی و ... ماندهاند و در مفاهيم گذشته كه درد انسان امروز نيست و چه آنهايی كه زمان حال را درك ميكنند و شاعر امروز هم هستند ولی به آينده نگاه نميكنند و مطالعات وسيع ادبی و شعری جهاني و آمد و شدهای ندارند، هر دو دسته راه به جايی نخواهند برد و سطح شعرشان به هر حال پويايی لازم را از دست خواهد داد. من معتقدم كه هر شاعري كه به اين سه عامل پيوند خورده، هر جای كشورمان كه باشد موفق خواهد شد. آثارش به دست شعردوستان خواهد رسيد و جايگاه خود را پيدا خواهد كرد.
* برای اين كنگرهها گزينشی وجود دارد؟ اگر دارد چه ملاكی مدنظر شماست؟
ما از حدود 100 شاعری كه معمولاً در سال به عضويت دفتر شعر جوان درمیآيند يعنی بهترينها را انتخاب ميكنيم. مثل كنكور.امكانات نداريم. اگر داشتيم شاعران بيشتري را مي شد با كار بيشتر بالاتر برد... سوالتان چه بود؟
* برای اين كنگرهها گزينشی وجود دارد؟ اگر دارد چه ملاكی مدنظر شماست؟
بله. ما هر ماهه جزوههايی را به صورت ماهانه و ماهنامه براي صدنفري كه در شهرستان ها عضو هستند میفرستيم. در تهران كه جلسات هفتگی شعرخوانی و نقد شعر شاعران جوان شعرهاشان را ارائه میكنند و دوستان خودشان به اتفاق كارشناسان شعرهايشان را نقد میكنند. دوستان شهرستاني هم به صورت مكاتبهاي شعرهای همديگررا میبينند، میخوانند و نقد كارشناسان روي آن ها را میبينند. برای كنگره از آن ها خواسته میشود كه شعرهایشان را بفرستند؛ شعرهايی را كه دوست دارند ارائه شود. كارشناسان دفتر شعر جوان كه خود شان از شاعران معاصر هستند و منتقدان برجستهی كشورند، گزينش شاعران جوان را برای اين كه به عضويت يك ساله دفتردربيايند، برعهده دارند. شعرهاي برتري را كه در كنگره خوانده مي شود نيز همين كارشناسان گزينش ميكنند. ما مسابقه و جايزه نداريم. گمان ميكنيم اين چيزها نبايد به آثار جدی شعری راه پيدا كند و دغدغه شعرای جوانها ما بشود. همين كه شعرهای خوب در يك مجموعه چاپ ميشود برای بچهها بسيار ارزشمند است و معنادار.
* با توجه به اين كه خانهی هنرمندان ايران ميزبان اين دوره از كنگره است، شما برای گسترش فعاليتهای انجمن میتوانيد برنامههايتان را اينجا متمركز كنيد ؟ نظرتان راجع به اين فضا چيست؟
اميدواريم با مديريت خوب آقای غريبپور كه هم هنرمندند و هم مديري قوی، ارتباطات بيشتری را در آيندهی نزديك با خانهی هنرمندان ايران برقرار كنيم. برنامههای ما صرفا به اين كنگره محدود نميشود. البته خوشبختانه فضای خانهی شاعران معاصر ايران هم فضای شاعرانه و خوبی است كه به ما امكان میدهد برنامههای «نقد شعر»مان، «حلقهی مهر»مان، «مهمان ماه»مان را آن جا برگزار كنيم. سالنی كه داريم براي بحثهای تخصصی كافي است اما اميدواريم براي برنامهها بزرگترمان بتوانيم با هماهنگی با خانهی شاعران ايران از فضای خوب هنری خانهی هنرمندان ايران بيشتر استفاده كنيم.